Skręcenie stawu skokowego (inaczej: skręcenie kostki) jest jednym z najczęściej występujących urazów ortopedycznych kończyny dolnej. Polega na uszkodzeniu torebki stawowej i / lub więzadeł w wyniku wykonania ruchu stopy poza fizjologicznie dopuszczalny zakres. Może to być wywichnięcie stopy zarówno na zewnątrz, jak również do wewnątrz.
Skręcenie stawu skokowego dzieli się na 3 stopnie, w zależności od zakresu uszkodzenia:
- I stopień – naciągnięcie więzadeł i torebki stawowej,
- II stopień – naciągnięcie oraz naderwanie więzadeł i torebki stawowej,
- III stopień – całkowite rozerwanie więzadeł.
Szybka reakcja lekarza i rozpoczęcie leczenia bezpośrednio po kontuzji przywróci pełną sprawność ruchową, ograniczy uszkodzenia, zapobiegnie zaostrzeniu się objawów i kolejnym urazom. Domowe leczenie może natomiast doprowadzić do trwałego zmniejszenia zakresu ruchu stopy, niestabilności stawu skokowego, a nawet zmian zwyrodnieniowych. Mimo to pacjenci często bagatelizują skręcenie kostki, a przez to doprowadzają do przewlekłej niestabilności stawu. Tymczasem każdy uraz stopy wiążący się z bólem lub obrzękiem powinien skutkować jak najszybszą wizytą u ortopedy lub fizjoterapeuty.
Skręcenie stawu skokowego – przyczyny
Skręcenie kostki jest mechanicznym uszkodzeniem stopy na skutek upadku, potknięcia, wykręcenia stopy, przeciążenia wysiłkiem fizycznym, użycia złego obuwia, a czasem również otyłości.
W większości przypadków skręcenie stawu skokowego następuje przez supinację, czyli wywinięcie się stopy na zewnątrz. Uszkodzeniu ulegają wtedy więzadła strony bocznej – najczęściej więzadło strzałkowo-skokowe przednie, rzadziej strzałkowo-piętowe, a najrzadziej strzałkowo-skokowe tylne.
Tylko około 5% przypadków skręcenia stawu skokowego wynika z podwinięcia się stopy do wewnątrz. W tej sytuacji dochodzi do uszkodzenia więzadła trójgraniastego, które jest ulokowane po przyśrodkowej stronie stawu.
Skręcenie stawu skokowego – objawy
Objawy skręcenia kostki zależą od stopnia uszkodzenia stawu skokowego:
- I stopień – przy naciągnięciu więzadeł i torebki stawowej zazwyczaj pojawia się tylko niewielki, dość szybko i samoistnie ustępujący ból oraz obrzęk,
- II stopień – przy naciągnięciu oraz naderwaniu więzadeł i torebki stawowej występuje ból, który utrudnia chodzenie oraz wspięcie się na palce, a także obrzęk, krwiak i odczucie braku stabilności stopy,
- III stopień – przy całkowitym rozerwaniu więzadeł duży ból występuje zarówno w spoczynku (np. przy ucisku w okolicach bocznej kostki), jak również w trakcie chodzenia; bolesność jest tak duża, że utrudnia lub całkowicie uniemożliwia korzystanie ze stopy, a przy tym towarzyszą jej: obrzęk, krwiak, brak ruchomości w stawie oraz niestabilność stawu.
Skręcenie stawu skokowego – diagnostyka
Nawet w wypadku lekkiego skręcenia warto zasięgnąć porady ortopedy lub fizjoterapeuty. Specjalista zbada staw skokowy, a w razie potrzeby zleci badanie USG lub RTG, by wykluczyć złamanie.
Skręcenie stawu skokowego – leczenie i fizjoterapia
Po skręceniu stawu skokowego zaleca się natychmiastowe zastosowanie algorytmu zwanego PRICE. Zakłada on wykonanie kilku czynności, które mają zmniejszyć ból i obrzęk oraz przyspieszyć gojenie się uszkodzonych tkanek. Obejmuje on 5 elementów:
- ochrona (Protection) – odciążenie skręconego stawu przez ułożenie go w stabilnej pozycji i powstrzymanie się od ruchu chorą stopą,
- odpoczynek (Rest) – ograniczenie do minimum ruchu stopy przez około 3 dni, a gdy przemieszczenie się jest konieczne, należy wesprzeć się na kulach, by uszkodzony staw nie został w najmniejszym stopniu obciążony,
- schłodzenie (Ice) – ochłodzenie stawu przez około 20 minut przy użyciu np. woreczka z lodem położonego na tkaninie zabezpieczającej skórę przez odmrożeniem, a następnie powtarzanie rytuału chłodzenia co kilka godzin,
- ucisk (Compression) – zabezpieczenie bandażem elastycznym skręconego stawu, co ograniczy obrzęk oraz usztywni staw,
- podniesienie nogi (Elevation) – uniesienie stopy na wysokość około 20 centymetrów i położenie jej np. na poduszce lub wałku.
Zależnie od stanu uszkodzonego stawu, ortopeda może zalecić również inne działania, a także założyć półsztywny stabilizator zabezpieczający przed kolejnym urazem w czasie gojenia się stawu.
Ostatnim, ale bardzo ważnym elementem leczenia skręcenia w kostce, jest fizjoterapia. Zabiegi fizykalne i ćwiczenia ruchowe mają na celu przywrócenie pełnego zakresu ruchu oraz ograniczenie ryzyka nawracania kontuzji.